100-lecie utworzenia Korpusu Ochrony Pogranicza

Działania dywersyjne

W odpowiedzi na sowieckie działania dywersyjne na Kresach II Rzeczypospolitej, 12 września 1924 r. Minister Spraw Wojskowych gen. Władysław Sikorski wydał rozkaz o utworzeniu wojskowej formacji specjalnej – Korpusu Ochrony Pogranicza, która podlegała Ministerstwu Spraw Wewnętrznych. Formacja przez cały okres swojego istnienia stanowiła ważny element w systemie obrony państwa, a jej głównymi celami były ochrona granicy wschodniej i zapewnienie bezpieczeństwa na różnorodnych narodowościowo terenach przygranicznych. Struktura KOP bazowała na strukturze wojskowej: korpus składał się z brygad, pułków i batalionów piechoty oraz szwadronów kawalerii. Bezpośrednio na linii granicznej służbę pełniły załogi strażnic.

Ochronę polskiej granicy żołnierze KOP zapewniali przez 15 lat. W tym czasie zdołali poprawić bezpieczeństwo na Kresach Wschodnich. Widok „kopowskich” mundurów na terenach przygranicznych był wówczas stałym elementem kresowego krajobrazu. KOP w swojej służbie odwoływał się do etosu rycerskiego, którego kresowe wątki odnajdywano w twórczości m.in. Henryka Sienkiewicza i Wincentego Pola. Szczególnym wyróżnieniem dla każdego żołnierza służącego w KOP była odznaka pamiątkowa „Za służbę graniczną”, jednakowa dla oficerów i szeregowych. Przedstawiała orła (godło państwowe), poniżej którego umieszczono wstążkę z nazwą odznaczenia. Za orłem widniał biało-czerwony słup graniczny z tabliczką oraz rozchodzące się w górę 19 promieni. Owalną krawędź zdobił wieniec laurowy. Otrzymanie odznaki było zaszczytem i powodem do dumy.

We wrześniu 1939 r. żołnierze KOP wzięli czynny udział w obronie polskich granic, zarówno wschodniej, jak i zachodniej. Wiele jednostek korpusu walczyło z Wehrmachtem. Strażnice KOP jako pierwsze stawiły też opór sowieckiemu najeźdźcy, starając się powstrzymać wielokrotnie liczniejsze siły Armii Czerwonej, które zaatakowały Polskę 17 września 1939 r. Wielu żołnierzy KOP zapłaciło życiem za pełną poświęcenia walkę podczas działań wojennych. Wielu z nich stało się ofiarami zbrodni katyńskiej i spoczęło w dołach śmierci. Członkowie korpusu walczyli na prawie wszystkich frontach II wojny światowej.

Żołnierze Korpusu Ochrony Pogranicza stali się symbolem wiernej służby w ochronie granic Rzeczypospolitej, a ich postawa pozostaje wzorcem postępowania dla dzisiejszych funkcjonariuszy Straży Granicznej. Na awersie monety umieszczono postać żołnierza Korpusu Ochrony Pogranicza na tle zarysu słupa granicznego. Na rewersie znajdują się wizerunki odznaki Korpusu Ochrony Pogranicza oraz słupa granicznego przedsta wionego w barwach Rzeczypospolitej Polskiej.

Grzegorz Cwyl